σημειογραφία

σημειογραφία
Στη μουσική, η γραφική παράσταση των ήχων, δηλαδή ο τρόπος έκφρασης της μουσικής σκέψης. Η ανάγκη αυτή προκάλεσε, στο πέρασμα του χρόνου, την εμφάνιση πολλών συστημάτων σ., που έπειτα ενώθηκαν στην παγκόσμια αποδοχή του πεντα-γραμμικού συστήματος. Οι διάφορες μουσικές γραφές χωρίζονται κυρίως σε δυο μεγάλες κατηγορίες: στο σύστημα της φωνητικής σ. και στο σύστημα της διαστηματικής σ. Στο πρώτο, οι βαθμίδες της κλίμακας σημειώνονται με λέξεις, γράμματα ή αριθμούς, ενώ στο δεύτερο η διαδοχή των ήχων καθορίζεται με την εναλλαγή ανόδων και καθόδων από τη θέση των σημείων, που λέγονται νεύματα, φιγούρες ή νότες. Οι αρχαίοι μουσικοί πολιτισμοί, ο ινδικός, ο κινεζικός, ο αραβικός, ο ελληνικός χρησιμοποιούσαν τη φωνητική σ., δηλαδή κατέφευξαν στα σύμφωνα και στα φωνήεντα· με τη διάδοση όμως του γρηγοριανού μέλους -μονωδικού- η Εκκλησία δέχτηκε τα νεύματα, που κατάγονται από τους τόνους και από τη διάταξη των οποίων ήταν εύκολο να καθοριστεί στο διάβασμα η διάταξη της μελωδίας. Το σύστημα αυτό, που απόκλειε όμως τη δυνατότητα καθορισμού της διάρκειας των ήχων, τελειοποιήθηκε αργότερα με την τοποθέτηση του τετραγράμμου, που ενθάρρυνε ο Γκουίντο ντ’ Αρέτσο και στο οποίο παρασταίνονταν γραφικά οι ήχοι ακόμα και σε σχέση με τη διάρκεια τους. Η ποιητική μετρική, που συνεπάγεται το μέτρημα των συλλαβών σε μακρές και βραχείες, πρόσφερε την ιδέα της virga για τους μακρούς ήχους και του punctum για τους ήχους μικρότερης διάρκειας. Μόνο το 15o αι. παρουσιάστηκαν οι λευκές νότες για τους ήχους μεγαλύτερης διάρκειας από εκείνους που σημειώνονταν με μαύρη νότα. Η πορεία της εξέλιξης από την πνευματική σ. στην τετράγωνη (από το σχήμα της νότας) και η αποδοχή τελικά του πενταγράμμου ήταν γεμάτη περιπέτειες και αντικείμενο μελέτης από τους μεγάλους θεωρητικούς και ιστορικούς της μουσικής. Κείμενο μουσικής σημειογραφίας, του 15ου αι. ένα από τα σημαντικότερα της ευρωπαϊκής μουσικής (Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη, Φλωρεντία).
* * *
η, Ν
μουσ.
1. η παράσταση τών ήχων τής μουσικής με ειδικά σημεία, με γραπτά σύμβολα, αλλ. παρασημαντική
(α. «βυζαντινή σημειογραφία»)
2. φρ. «μουσική σημειογραφία»
μουσ. οπτική απεικόνιση ενός μουσικού ήχου που είναι ήδη γνωστός ή που βρίσκεται στη φαντασία τού συνθέτη, καθώς και σειρά οπτικών οδηγιών για την εκτέλεση μιας μουσικής σύνθεσης.
[ΕΤΥΜΟΛ. < σημειογράφος. Η λ. μαρτυρείται από το 1883 στον Ηλ. Ωρολογά-Δασσαρήτη].

Dictionary of Greek. 2013.

Игры ⚽ Поможем написать курсовую

Look at other dictionaries:

  • σημειογραφία — η παράσταση μουσικών ήχων με ειδικό σύμβολο …   Νέο ερμηνευτικό λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας (Новый толковании словарь современного греческого)

  • Βυζαντινή αυτοκρατορία — I Β.α., ή αλλιώς Μεταγενέστερο Ρωμαϊκό ή Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος, αποκαλείται συμβατικά το ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Πρωτεύουσα του τμήματος αυτού, που μετά την κατάλυση του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους συνέχισε περίπου για έντεκα… …   Dictionary of Greek

  • σημειογραφικός — ή, ό / σημειογραφικός, ή, όν, ΝΜ [σημειογραφία / σημειογράφος] νεοελλ. αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στη σημειογραφία, στην παράσταση τών μουσικών φθόγγων με διάφορα σημεία μσν. αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στον σημειογράφο, στενογραφικός. επίρρ …   Dictionary of Greek

  • -γραφία — β συνθετικό θηλ. ουσιαστικών τής αρχαίας, μεσαιωνικής και νέας Ελληνικής από τα οποία τα περισσότερα προέρχονται από αντίστοιχα σύνθετα σε γράφος* και δηλώνουν: α) τρόπο γραφής ή εκτυπώσεως (πρβλ. δακτυλογραφία, στενογραφία κ.ά.) β) είδος… …   Dictionary of Greek

  • Ε, ε — Το πέμπτο γράμμα του ελληνικού, του λατινικού και των νεότερων ευρωπαϊκών αλφαβήτων. Προήλθε από το πέμπτο γράμμα του φοινικικού αλφαβήτου  που απέδιδε τον δασύ φθόγγο He (= θυρίδα). Ενώ όμως στο συλλαβογραφικό φοινικικό αλφάβητο το He είχε… …   Dictionary of Greek

  • άλεφ — Το πρώτο γράμμα του φοινικικού, του εβραϊκού και του αραβικού αλφάβητου. Στο εβραϊκό αλφάβητο, αν και αρχικά το θεωρούσαν σύμφωνο, από τον 8o αι. π.Χ. χρησιμοποιήθηκε για τη δήλωση των φωνηέντων α, ε, ι και ο. Στη σημειογραφία των κωδίκων με το… …   Dictionary of Greek

  • έτερον — το [έτερος] μουσ. ένας από τους έξι χαρακτήρες τής ποιότητας ή έκφρασης στη σημειογραφία τής βυζαντινής μουσικής …   Dictionary of Greek

  • δίγοργο — το (Μ δίγοργον) (βυζ. μουσ.) ένας από τους χαρακτήρες χρόνου τής υποδιαίρεσης, οι οποίοι διαιρούν τη σημειογραφία τής βυζαντινής μουσικής …   Dictionary of Greek

  • διαστολή — Ξεχώρισμα, διάκριση. (Μουσ.) Όρος της μουσικής σημειογραφίας. Σημαίνει την κάθετη γραμμή του πενταγράμμου που χωρίζει τα μέτρα σε τμήματα ίσης αξίας φθογγοσήμων, με διαφορετική όμως ρυθμική συνάρθρωση. Παλαιότερα ο διαχωρισμός των μέτρων… …   Dictionary of Greek

  • επέγερμα — ἐπέγερμα, το (Μ) (βυζ. μουσ.) ένα από τα σαράντα άφωνα μεγάλα σημεία με τα οποία γινόταν η σημειογραφία τού αρχαίου στενογραφικού συστήματος τής βυζαντινής μουσικής, το οποίο υποδήλωνε ορισμένη μακρά μελωδική γραμμή …   Dictionary of Greek

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”